PSORIASIS (SEDEF HASTALIĞI)

Kafa derisi, diz ve dirseklerde görülen; kırmızı renkli ve üzerinde sedefimsi beyaz pullar bulunan yaralar şeklinde ortaya çıkması sebebiyle sedef hastalığı olarak bilinir. Psoriasis (sedef) toplumun % 1-3’ünü etkileyen ve süreklilik gösteren (kalıcı) bir deri hastalığıdır. Sedefin ömür boyu süren alevlenme ve iyileşme dönemleri olabilir.

Çoğu insan için sedef hafif seyretmeye meyillidir. Bazen o kadar hafif seyredebilir ki hastalar sedefleri olduğunu bile bilmezler.

Ancak sedef bir kaç döküntü ile sınırlı olabileceği gibi bunun tam tersi bir şekilde vücutta geniş alanları tutabilir.

Psoriasis ailesel özellik gösterebilmesine rağmen, kişiden kişiye bulaşma özelliğine sahip değildir.

Psöriasis’in Sebebi Nedir ?

Sedef hastalığın nedeni tam olarak bilinmemektedir. Bununla beraber son zamanlarda yapılan araştırmalarda beyaz kan hücrelerindeki anormal fonksiyonun derideki enflamasyonu uyardığı saptanmıştır. Bağışıklık sistemi bilinmeyen bir sebeple tetiklenerek deri hücrelerinin büyümesini hızlandırır.

Normal deri hücreleri 28-30 günde olgunlaşır ve deri yüzeyinden fark edilmeden dökülür. Sedef hastalığında ise deri hücreleri sadece 3-4 günde olgunlaşır ve hücreler yüzeyde yığılarak deriden kalkık kırmızı lezyonları oluşturur.

Derideki herhangi bir kesik, sıyrık veya yanıktan 10-14 gün sonra bu alanlarda sedefe ait bulgular çıkmaya başlar. Sedef hastalığı boğaz enfeksiyonu gibi bazı enfeksiyonlardan ve bazı ilaçların alımından etkilenir. Kış aylarında cildin kuruması ve güneş ışığının azalması nedeni ile alevlenmeler görülür.

Psöriasis (Sedef) Belirtileri Nelerdir ?

Sedef hastalığının şiddeti, süresi, vücutta dağılımı ve şekli kişiden kişiye değişiklik gösterir. Çocuklardaki hastalık ile erişkinlerde ve yaşlılardaki hastalık, farklı özellikler gösterebilir. Çocuklarda yeni başlamış olduğu için küçük çaplı ve kırmızı renkli, üzeri kepekli belirtiler görülür.

Sedef sıklıkla açık kırmızı renkli lekeler şeklinde başlar. Zaman içinde genişleyerek üzerinde pullar görülür. Yüzeydeki pullar kolaylıkla kaldırılabilirken, altta yerleşenler deriye daha yapışıktırlar. Bu kabuklar kaldırıldığında deri kanamaya hassasiyet gösterir.

Bu kırmızı alanlar genişleyerek oldukça büyük alanları kaplayabilirler. Diz, dirsek, kasıklar ve cinsel bölge, kollar, bacaklar, avuç içi ve ayak tabanı, saçlı deri sedefin sık görüldüğü alanlardır. Sedef genelde aynı alanlarda görülme eğilimindedir. Tırnaklarda ince çukurcuklar meydana gelebilir. Tırnaklar kalınlaşabilir ve yatağından ayrılabilirler.

Yaşlılarda ise, hastalık uzun süreden beri devam ettiği için daha büyük çapta, çocuklardakine oranla daha soluk renkte ve deri kalınlaşması halinde belirtiler şeklinde görülür. Ancak hastalığın alevlendiği dönemlerde, yaşlılarda bile kırmızı ve kepekli belirtiler ortaya çıkar. Sedef hafif veya orta derecede seyredebileceği gibi sakatlığa yol açaçak derecede ciddi de seyredebilir.

Guttat psoriasis genellikle çocukları ve genç erişkinleri etkiler. Genellikle bir boğaz enfeksiyonunu takiben yağmur damlası biçiminde küçük kırmızı, üzeri pullu noktacıklar şeklinde ortaya çıkar. Haftalar veya birkaç ay içinde kendiliğinden geriler.

Psoriasis hastalarının bir kısmında bir eklem rahatsızlığı da bulunabilir. Deri tutulumu yaygın olduğunda eklem bulguları da şiddetlenir. Bazen de deri lezyonları iyileştiğinde eklem bulguları da geriler.

Tüm Sedef Hastalarının Lezyonları Birbirine Benzermi ?

Hayır. Sedefin değişik şekilleri vardır. Çocuklardaki hastalık ile erişkinlerde ve yaşlılardaki hastalık, farklı özellikler gösterebilir. Çocuklarda yeni başlamış olduğu için küçük çaplı ve kırmızı renkli, üzeri kepekli belirtiler görülür. Erişkinlerde her tür belirti görülmekle birlikte, genellikle çocuklardakilere benzeyen daha büyük çapta belirtiler vardır.

Yaşlılarda ise, hastalık uzun süreden beri devam ettiği için daha büyük çapta, çocuklardakine oranla daha soluk renkte ve üzerinde kepekten çok deri kalınlaşması halinde belirtiler görülür. Ancak hastalığın alevlendiği dönemlerde, yaşlılarda bile kırmızı ve kepekli belirtiler ortaya çıkar.

Sedef hafif dereceden, ortaya ve sakatlığa yol açaçak derecede ciddi şiddette seyredebilir.

Kimler Sedefe Yakalanabilir ?

Sedef, kadınlarda erkeklerden biraz daha sık görülür. Çoğunlukla 15-35 yaş arasında ortaya çıkar. Bununla birlikte bebekler ve yaşlılar dahil herhangi bir yaşda görülebilir.

Sedef Tanısı Nasıl Konulur ?

Sedef için özel bir kan testi veya tahlili yoktur. Teşhis genellikle doktor tarafından derinin muayenesi ile konur. Nadiren, deri biyopsisi gerekir. Tırnaklarda küçük çukurcukların varlığı sedefin göstergesidir.

Sedef Bulaşıcımıdır ?

Hayır. Sedef bulaşıcı değildir. Yakalanabileceğiniz veya geçirebileceğiniz bir hastalık değildir. Sedef lezyonları göze hoş görünmeyebilir, fakat mikrobik bir hastalık veya açık bir yara olarak düşünülmemelidir. Sedefli bir kişi, diğer insanların sağlığını tehdit etmez.

Sedef Vücutta Nereleri Tutar ?

Sedef, en sık saçlı deri, diz, dirsek ve gövdeyi tutar. Fakat tırnaklar, el ayaları, ayak tabanları, genital bölge ve yüz (nadirdir) dahil her yerde görülebilir. Lezyonlar genellikle simetriktir, yani vücudun sağ ve sol taraflarında aynı yerde ortaya çıkarlar.

Sedef Saç Dökülmesine Neden Olurmu ?

Sedef hastalığı saç dökülmesine yol açmaz. Ancak saçı çevreleyen çok kalın kabukları sökmeye çalışırken saçlarınız dökülebilir. Ayrıca bazı ilaçlar da geçiçi saç dökülmesi yapabilir.

Deriyi Kaşımak Sedef Döküntüsüne Sebep Olurmu ?

Evet. Özellikle alevlenme dönemlerinde deriyi kaşımak, ovmak, kabukları koparmak yeni döküntülere yol açabilir.

Güneş Sedefe Nasıl Etki Eder ?

Doğal güneş ışığının sedef üzerine olumlu etkisi vardır. Ancak yanacak kadar güneşlenmek sedefi alevlendirebilir.

Kış Aylarında Sedef Özel Bakım Gerektirirmi ?

Evet. Kış aylarında nem oranının azalması derinin kurumasına ve kaşınmasına yol açar. Kaşımak da sedefi alevlendirebilir. Bu nedenle nemlendirici krem ve merhemlerin daha fazla kullanılması gerekir.

Sedef ve Hamilelik

Evet. Sedefin ne anneye ne de bebeğe bir zararı yoktur. Gebelik esnasında sedef iyileşme gösterebilir veya kötüleşebilir.

Kişinin Sedef Hastalığına Yakalanacağı Önceden Tahmin Edilebilirmi ?

Kalıtımın hastalığın gelişiminde önemli bir rolü olmasına rağmen, sedefe kimin yakalanacağını tahmin etmek mümkün değildir. Vakaların üçte birinde ailede sedef hastalığı vardır. Ancak, tespit edilmiş bir kalıtım şekli yoktur. Deriye fiziksel travma, infeksiyonlar(farenjit), psikolojik stres ve bazı ilaçlar gibi çevresel faktörler ailesinde sedef hastalığı olmayan kişilerde bile sedefin başlamasını sağlayabilirler.

Annesi ve/veya Babası Sedef Olan Sedefe Yakalanırmı?

Sedef hastalığına yatkınlık ebeveynlerden çocuğa geçebilir. Ancak bu çocuğun kesin sedef olacağı anlamına gelmez.

Stres Sedefe Sebep Olurmu ?

Sedefe yatkınlığı olan kişilerde psikolojik stres ve sıkıntılar sedefi başlatabilir veya var olan sedefin artışına yol açabilir.

Sedefin Kesin Tedavisi Varmı ?

Yok. Fakat, sedef lezyonlarının kaybolmasını sağlayan hem yüzeysel hem sistemik çok farklı tedaviler vardır. Sedefli bazı kişilerde aylar hatta yıllar süren kendiliğinden iyileşmeler görülür. Ancak kişide sedefe yatkınlık devam eder. Bu yüzden döküntüler, yıllar sonra bile ortaya çıkabilir.

Sedef Eklemleri Tutarmı ?

Sedefli hastaların %10-30’unda eklem hastalığı(artrit) gelişebilir. Sedef artriti genellikle el ayak parmaklarını etkiler ve hafif seyirlidir.

Sedef Hastalığı Çalışmaya Engel Olurmu ?

Sedefli hastaların büyük bölümü normal görevlerini yapabilir. Sedefin istenmeyen görünüşü nedeniyle bazen kendilerine olan özgüvenleri daha az olabilir. Sedef genellikle toplum tarafından yanlış bilinir, bu da sosyal ilişkilerde sedeflileri utangaç yapar. Gerginlik, kızgınlık, utangaçlık ve depresyon gibi ruhsal problemler görülebilir. Sedef eğer hastalık görünür yerlerde ise hastanın çalışma hayatını etkileyebilir.

Sedef Tanısı Nasıl Konulur ?

Dermatoloji uzmanları deri, tırnak ve kafa derisini muayene ederek tanıyı koyarlar. Tanı da eğer bir şüphe var ise biyopsi alınır.

Sedef Nasıl Tedavi Edilir ?

Sedef tedavisi ‘nde amaç inflamasyonu azaltmak ve ölü hücrelerin atılımını yavaşlatmaktır. Nemlendirici kremler pullanmayı azaltır, ölü hücrelerin atılımını kontrol altına alır ve kaşıntıyı azaltır. Bazı nadir hastalar dışında diyet yapılması psoriasiste fayda sağlamaz.

Tedavi seçeneği hastanın genel sağlık durumu, yaşı, yaşam sitili ve hastalığın şiddetine göre belirlenir. Doktorunuz kortizon, sentetik D vitamini veya antralin içeren kremleri tedaviniz için verebilir.

Bu tedaviler doğal güneş ışığı veya ultraviyole ışığı ile birlikte uygulanabilir. Çok şiddetli psoriasisli hastalar ışık tedavisi ile birlikte veya yalnız başına alınan hap tedavileri kullanabilir.

Güneş ışınları psoriasise iyi gelir, fakat dikkatli olunmalıdır. Ultraviyole (mor ötesi) ışık tedavisi uygun cihazın bulunduğu bir merkezde yapılabilir.